Co to są fundusze strukturalne?Fundusze Strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej (UE) Polska została objęta w całości Celem 1 wspólnotowej polityki regionalnej. Polityka ta pozwala na współfinansowanie krajowych programów i projektów rozwoju regionalnego ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami w UE Cel 1 obejmuje regiony zapóźnione w rozwoju względem pozostałych terenów w państwach członkowskich. Podstawowym kryterium zaliczenia do tej kategorii jest dochód PKB na jednego mieszkańca poniżej 75 % średniego PKB państw UE. Wszystkie polskie regiony spełniają to kryterium. Najniższe wskaźniki wypadają w województwach wschodnich (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, warmińsko-mazurskie) – 30 – 34 % średniej, a najbogatszym województwem, licząc wg tego wskaźnika, jest województwo mazowieckie – około 70 % średniej.Instrumentami strukturalnymi nazywamy wszystkie dostępne środki finansowe, które przeznaczane są na rozwój regionów gorzej rozwiniętych oraz wyrównywanie różnic w rozwoju na terenie całej UE. Korzystają z nich państwa członkowskie UE. Największymi instrumentami strukturalnymi są fundusze strukturalne:· Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF – European Regional Developement Fund), powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. · Europejski Fundusz Społeczny (ESF – European Social Fund) głównym celem Europejskiego Funduszu Społecznego jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Z jego środków jest współfinansowana pomoc dla różnych regionów i grup społecznych w tym w szczególności dla pracowników zagrożonych bezrobociem długoterminowym oraz dla ludzi młodych wchodzących na rynek pracy.· Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF –European Agriculture Guidance and Guarantee Funds), powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich. Na Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej jest przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej (w 1999 przeznaczono na ten cel 42,2 procenta budżetu). Ponadto środki Funduszu pochodzą z opłat nakładanych na importowane spoza Unii Europejskiej produkty rolne. · Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG –Financial Instrument for Fisheries Guidance), powstał w 1993 roku w ramach reformy funduszy strukturalnych. Ten instrument polityki strukturalnej Unii Europejskiej wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich.· Fundusz Solidarności (Solidarity Fund), powstał w 2002 roku, celem tego funduszu jest pomoc regionom, które po katastrofie żywiołowej nie są w stanie samodzielnie odtworzyć niezbędnej infrastruktury i warunków życia. Z funduszy strukturalnych mogą korzystać wszystkie państwa członkowskie, na terenie których znajdują się rejony uznane za priorytetowe, które spełniają kryteria „Celów” funduszy strukturalnych (np. Cel 1).Fundusz Spójności ( Instrument polityki strukturalnej)Fundusz Spójności jest instrumentem finansowym przeznaczonym dla tych krajów członkowskich Unii Europejskiej, w których Produkt Narodowy Brutto nie przekracza 90 proc. średniej unijnej oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Fundusz Spójności nie jest funduszem strukturalnym.Ze środków Funduszu Spójności są finansowane duże, o wartości powyżej 10 mln euro, projekty w zakresie infrastruktury transportowej oraz ochrony środowiska. Projekty z dziedziny transportu muszą być elementem transeuropejskich sieci transportowych: drogowych, kolejowych lub lotniczych. Projekty środowiskowe mają na celu rozwiązywanie problemów w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza lub produkcji energii. Po akcesji Polska jest beneficjentem Funduszu Spójności.Jak fundusze trafiają do Polski ?Zanim w państwie członkowskim UE pojawią się fundusze strukturalne i Fundusz Spójności, jego administracja przygotowuje szereg dokumentów związanych z ich przyszłym wykorzystaniem. Proces ich opracowania nazywany jest "programowaniem". Ze względu na sposób funkcjonowania polityki regionalnej odbywa się on w "okresach programowania". Obecnie okres programowania obejmuje lata 2000-2006. Kolejny jest zaplanowany na 2007–2013.1) Okres programowania 2000-2006W celu zaprogramowania pomocy wspólnotowej oraz zapewnienia jej efektywnego wdrażania, Polska przygotowała „Narodowy Plan Rozwoju” na lata 2004–2006.Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006:• jest strategicznym, średniookresowym dokumentemplanistycznym, który scala na poziomie krajowymhoryzontalne, sektorowe i regionalne działania państwa; • wskazuje kierunki rozwoju gospodarczego Polski, które mają zapewnić warunki sprzyjające długotrwałemu wzrostowi gospodarczemu i podniesieniu poziomu życia mieszkańców; • jest podstawą do negocjowania przez Polskę kierunków i wysokości wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych;• jest podstawą interwencji z Funduszu Spójności.Cele Narodowego Planu RozwojuCelem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym. Realizacja celu strategicznego będzie możliwa, jeśli realizowane będą cele cząstkowe.Zostały one określone na podstawie analizy mocnych i słabych stron polskiej gospodarki oraz z uwzględnieniem obecnych wyzwań globalnej konkurencji:• wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB• zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia• włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej• intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej• rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego• wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w PolsceProgramy Operacyjne 2004-2006W Polsce funkcjonuje pięć jednofunduszowych sektorowych programów operacyjnych (SPO), dotyczących wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw, rozwoju zasobów ludzkich, restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego, rozwoju obszarów wiejskich, rybołówstwa i przetwórstwa ryb, oraz infrastruktury transportowej. Obok nich realizowany jest dwufunduszowy Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) – zarządzany na poziomie krajowym, ale wdrażany w systemie zdecentralizowanym na poziomie wojewódzkim oraz program operacyjny pomocy technicznej, służący wsparciu wdrażania funduszy strukturalnych.2) Okres programowania 2007-2013 W celu zaprogramowania współpracy wspólnotowej na lata 2007-2013 przygotowywana jest obecnie „Narodowa Strategia Spójności”Narodowa Strategia Spójności (NSS) (wcześniej - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–13.Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju.Obok celu strategicznego NSS zakłada realizację celów szczegółowych, wynikających z wyzwań Strategii Lizbońskiej, Strategicznych Wytycznych Wspólnoty oraz wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i zagrożeń, tj.: - tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
- wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego
- podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora usług
- budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów
- wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej
- rozwój obszarów wiejskich
NSS będzie realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Samorządy poszczególnych województw. - 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) – w ramach tych programów wsparciem zostaną objęte:
- badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość- społeczeństwo informacyjne- inicjatywy lokalne w zakresie zatrudnienia i rozwoju oraz wsparcie struktur świadczących usługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy- środowisko- zapobieganie i zwalczanie zagrożeń przyrodniczych i technologicznych- turystyka- inwestycje w kulturę- inwestycje w transport- inwestycje energetyczne- inwestycje w kształcenie (zwłaszcza zawodowe)- inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia oraz w infrastrukturę społecznąOpcjonalnie w ramach tych programów można realizować inwestycje z zakresu- wsparcia obszarów problemowych wybranych miast- współpracy międzyregionalnej - 6 Sektorowych Programów Operacyjnych
- Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - Program Operacyjny Kapitał ludzki - Program Operacyjny Konkurencyjna gospodarka - Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - Program Operacyjny Pomoc TechnicznaProjekt Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia) będzie opierał się na przyjętym przez Radę Ministrów w 2005 roku projekcie Narodowego Planu Rozwoju 2007-13, który w przeciwieństwie do NSS (NSRO) nie jest dokumentem wymaganym przez Unię Europejską.Finansowanie Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia) Łączna wartość środków finansowych zaangażowanych w realizację Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia) wyniesie ok. 85,6 mld euro. Z tego ok. 9,7 mld euro stanowić będzie publiczny wkład krajowy, a na około 16,3 mld euro szacowana jest wartość wkładu podmiotów prywatnych. Ponad 59,5 mld euro będzie pochodziło z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Zaproponowano, aby blisko 52% środków pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a około 15% z Europejskiego Funduszu Społecznego, pozostałe około 33% środków pochodzić będzie z Funduszu Spójności.Szczegółowy podział funduszy strukturalnych w Polsce w układzie poszczególnych programów operacyjnych kształtuje się w następujący sposób: - 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro)
- PO Rozwój Polski Wschodniej – 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro)
- PO Infrastruktura i Środowisko – 35,7% całości środków (ok.. 21,3 mld euro)
- PO Kapitał ludzki – 13,7% całości środków (8,1 mld euro)
- PO Konkurencyjna gospodarka – 11,7% całości środków (7 mld euro)
- Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro)
- PO Pomoc Techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro)
Obecnie trwają konsultacje społeczno-gospodarcze dot. NSS oraz programów operacyjnych
|